Bacze Mokre
Nazwa tej miejscowości pochodzi od staropolskiego imienia „Bacz”, które wywodzi się od słów baczyć, czyli uważać.
Pierwsza wzmianka pochodzi z 1398 roku, w tymże właśnie roku książę Janusz I wynagrodził za zasługi w służbie książęcej niejakiego Stanisława z Bacz (de Bacze) herbu Dołęga i jego bratanka Pawła, nadając im ziemie w pobliżu Nowogrodu. Stanisław z Bacz herbu Dołęga został też wynagrodzony przez księcia w 1409 roku następnymi nadaniami ziemskimi. Wynika z tego, że w ostatnich latach XIV wieku istniała już osada zwana Bacze.
Potomkowie Stanisława i Pawła przyjęli nazwisko Baczewscy herbu Dołęga. W drugiej połowie XV wieku notuje się rycerza Pawła Baczewskiego z tej wsi. Według spisu podatkowego z 1578 roku istniał już podział wsi na dwie części Bacze Antiqua (dziś Bacze Mokre) i Bacze Zbrzeznicza (dziś Zbrzeźnica).
Baczewscy mieszkali tu tworząc osadę szlachecką, sami uprawiali ziemię w swojej wsi, ale nie dla wszystkich potomków rodu starczało miejsca i z czasem Baczewscy przenieśli się do innych rejonów dawnej Rzeczpospolitej, notowani byli na Pomorzu, w ziemi wiskiej i czerskiej. Mieszkali też cały czas w tej wsi. Niewiele pozostało po nich śladów, ponieważ był to ubogi ród rycerski. Wiadomo jednak, że niejaki Andrzej Baczewski był na elekcji królewskiej Jana Kazimierza (1648) i reprezentował właśnie ziemię łomżyńską.
Z czasem w wyniku przekazywania córkom części ziemi, oraz sprzedaży gruntów, w Baczach Mokrych zamieszkali też przedstawiciele innych rodów. Regestr Diecezjów z 1784 roku informuje o następujących właścicielach części gruntów: Baczewscy, Gronostayscy, Krajewscy, Nowowiejski, Sierzputowski i Zambrowski. Gronostayscy herbu Jezierza pochodzi z Gronostaj w powiecie zambrowskim, byli notowani już w XV wieku. Krajewscy herbu Jasieńczyk również pochodzili z tych okolic, z Krajewa. Nowowiejscy herbu Jasieńczyk wywodzili się z ziemi łomżyńskiej z Nowej Wsi, również Sierzputowscy herbu Dąbrowa oraz Zambrowscy byli potomkami miejscowej drobnej szlachty.
W początkach XIX wieku Bacze Mokre były średniej wielkości osadą.
W 1827 roku było tu 20 domów i 146 mieszkańców.
Wśród szlachty zawsze szczycono się swoim pochodzeniem. Na szczególny szacunek zasługiwali ci, którzy potrafili udowodnić swoje pochodzenie, ciągłość rodu. W pierwszej połowie XIX wieku władze carskie rozpoczęły weryfikację licznej szlachty polskiej. W odpowiednich urzędach należało udowodnić swoje szlacheckie pochodzenie. Nie wszystkim dawnym rycerzom to się udawało, szczególnie problemy miały ubogie rody szlacheckie z zaścianków szlacheckich. Warto wspomnieć, że Baczewscy, mimo iż nie należeli do bogatej szlachty, zdołali przed urzędnikami carskimi udowodnić swoje pochodzenie szlacheckie. W latach 1851–1861 swoje pochodzenie od Stanisława z Bacz, żyjącego w XV wieku udowodnili: Ignacy i Stanisław synowie Dominika, Maciej i Wojciech synowie Rocha, Stanisław syn Wojciecha oraz Walenty syn Benedykta, otrzymali herb Lubicz, który czasem używali rycerze z Bacz.
Bacze były typową wsią zamieszkałą przez drobną szlachtę. Pełno tu było niewielkich drewnianych dworów. Budownictwo szlacheckie było głównie drewniane, poszyte słomą. Jednak obszernością i wyposażeniem starano się wyróżniać od chat chłopskich. W środku zazwyczaj była sień, a po bokach dwie izby, z których jedna była alkierzem. Wyposażenie w sprzęty było ubogie. Całość ogrodzona była płotem z chrustu lub żerdzi. W pobliżu takiego dworu były zazwyczaj chałupy o czterech izbach zwane czworakami. Mieszkali tam poddani chłopi i służba. Tak opisuje chaty ubogiej szlachty XVIIIwieczny pamiętnikarz J. Kitowicz „Małej szlachty mieszkania nie różniły się od chłopskich chałup, snopkami częstokroć poszywane. W tym tylko różnica była, iż przed szlacheckim dworkiem musiały być koniecznie wrota wysokie, choć podwórze całe było płotem chruścianym ogrodzone, i druga, że dworek szlachcica miał dwie izby po rogach a sień w środku, gdy przeciwnie u chałupy chłopskiej sień jest z czoła a za nią izba, a w tyle komora”.
Cechą wyróżniającą wsie szlacheckie było wielkie rozdrobnienie gruntów. Szlachcie cały czas towarzyszyły działy rodzinne, tworząc skomplikowaną strukturę własności. Każdy posiadał niewielkie gospodarstwo, często złożone z kilku lub więcej fragmentów, posiadał też części łąk i borów.
Przez cały XIX wiek Bacze Mokre były wsią szlachecką, ziemia była podzielona między poszczególnych potomków rodów szlacheckich. Ludność pochodzenia chłopskiego była w mniejszości. W 1867 roku Bacze Mokre włączono do gminy Puchały.
Wsie zaściankowe sprawiały pewien kłopot rosyjskiemu zaborcy. W ich państwie nie było tak wielkiej ilości szlachty. Dodatkowo szlachta polska, szczególnie pochodząca właśnie z takich zaścianków, była nastawiona bardzo patriotycznie, stanowiła główną siłę powstań narodowych. Z tego powodu zaborca odmawiał nawet tworzenia samorządów wiejskich, tak jak w zwykłych wsiach włościańskich. Władze zezwoliły na wybór sołtysa w takich miejscowościach dopiero w kilka lat po wejściu ukazu o samorządzie.
Według danych z 1891 roku w tej wsi było 38 gospodarzy drobnoszlacheckich, średnio posiadali po 3,4 ha ziemi, w sumie uprawiano 130 ha.
W czasie spisu powszechnego z 1921 roku w Baczach Mokrych było 61 domów i 349 mieszkańców. Wśród mieszkańców był jeden prawosławny Rosjanin, wieś należała do gminy Puchały w powiecie łomżyńskim.
Pod koniec 2012 roku wieś liczła 120 mieszkańców (28 domów), na dzień 31 lipca 2016 r. wieś liczy 124 mieszkańców (47 domów).
Obecnie sołtysem jest Joanna Modzelewska.
- Przejdź do - strona Następna
- Pobierz artykuł w formie pliku Pdf
- Drukuj treść tego artykułu
- Powrót do poprzedniej strony
- Wypowiedz się na stronie Kontakt